شهید سرلشکر پاسدار محمد باقری در سال ۱۳۳۹ در شهر تهران و در خانواده‌ای با گرایش‌های مذهبی و سیاسی متولد شد. وی برادر کوچکتر شهید «غلامحسین افشردی»، معروف به حسن باقری، یکی از استراتژیست‌های برجسته نظامی دوران دفاع مقدس و بنیان‌گذار ساختار اطلاعات رزمی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
وی در مورد علت تغییر نام‌خانوادگی از افشردی به باقری گفته است: «ماه اول جنگ به اهواز رفتم و در جبهه خوزستان حاضر شدم؛ اخوی به من تذکر دادند که نام من در جبهه برای عدم شناسایی به حسن باقری تغییر کرده‌است، من سعی کردم با اسم واقعی خود حرکت کنم اما به اندازه‌ای شباهت چهره ما زیاد بود که همه متوجه می‌شدند ما برادر هستیم؛ در نتیجه من نیز تغییر نام دادم و شدم محمد باقری و به احترام اخوی این اسم برای ما باقی ماند».
تجربه فقدان برادر در جریان جنگ تحمیلی و تأثیرات آن نقش تعیین‌کننده‌ای در جهت‌گیری حرفه‌ای و فکری برادر دیگر ایفا کرد و موجب تمرکز عمیق‌تر وی بر حوزه‌های نظامی، اطلاعاتی و دفاعی در قالب تلفیق دانش نظری و تجربه میدانی شد.
تحصیلات و تدریس
در واپسین سال‌های تحصیل در دبیرستان هم‌زمان با شکوفایی انقلاب اسلامی، شهید باقری در آستانه ورود به مرحله‌ای تازه از زندگیش‌اش قرار داشت. با پیروزی انقلاب، او مسیر تحصیلات دانشگاهی را در پیش گرفت و در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه پلی‌تکنیک (دانشگاه صنعتی امیرکبیر کنونی) پذیرفته شد. دوران دانشجویی‌اش تا فرارسیدن انقلاب فرهنگی ادامه یافت اما در بهار سال ۱۳۵۹، با تعطیلی دانشگاه‌ها به‌دلیل تحولات فرهنگی و آغاز ناآرامی‌ها در کردستان، مسیر زندگی او دگرگون شد. از تابستان همان سال، باقری به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد و فعالیت‌هایش را در آن نهاد آغاز کرد.
شهید باقری بعدها تحصیلات خود را تا مقطع دکتری در رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد. او از اعضای هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی به‌شمار می‌رفت و در کنار مسئولیت‌های اجرایی به تدریس در دانشگاه‌های عالی دفاع ملی و تربیت مدرس نیز مشغول بود.
حوزه مطالعاتی اصلی شهید باقری، جغرافیای سیاسی بود. وی با انتشار مقالات تخصصی و مشارکت در برگزاری همایش‌های علمی، سهمی مؤثر در گسترش این دانش در کشور داشت. افزون بر این، شهید باقری در کنار چهره‌هایی دیگر از بنیان‌گذاران انجمن ژئوپلیتیک ایران به شمار می‌رفت.
از دفاع مقدس تا رئیس ستاد کل نیروهای مسلح
از نخستین روزهای شعله‌ور شدن آتش جنگ تحمیلی، نام محمد باقری در میان افسرانی شنیده می‌شد که بی‌صدا اما مؤثر در تار و پود جبهه‌ها حضوری بی‌وقفه داشتند. او که هم‌زمان با ناآرامی‌های کردستان در سال ۱۳۵۹ به سپاه پاسداران پیوست راه خود را نه بر سنگرهای نمادین که در عرصه‌های پنهان و حیاتی اطلاعات و عملیات جست‌وجو کرد.
باقری از چهره‌های کلیدی در طراحی و تحلیل نبردها بود؛ کسی که در کنار شهید حسن باقری، نقشه راه دفاع ایران را در برابر ارتش بعث عراق بازتعریف کرد و بنیان‌گذار ساختاری نوین در جنگ شد. سابقه جانبازی‌اش گواهی دیگر بر پیوند عمیق او با میدان نبرد است.
شهید باقری در لایه‌های مختلف فرماندهی اطلاعات عملیات، از سطح لشکرها تا قرارگاه‌های کلان مانند خاتم‌الانبیا و کربلا، مسئولیت‌هایی کلیدی برعهده گرفت. حضورش تنها به میدان جنگ محدود نشد؛ او با گذار به حوزه آموزش و تحلیل به عضویت هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی درآمد.
با گذشت زمان و در پی پایان جنگ، شهید باقری به یکی از معماران بازسازی نیروهای مسلح بدل شد. در طراحی ساختارهای نوین دفاعی و تدوین دکترین امنیتی کشور، نقشی پررنگ ایفا کرد؛ شخصیتی که هم در میدان نبرد دیده می‌شد و هم پشت میزهای راهبردی.
سردار شهید باقری در سال ۱۳۸۷ وقتی ۴۸ ساله بود به همراه «مصطفی ایزدی» درجه سرلشکری خود را از دستان فرمانده معظم کل قوا دریافت کرد.
سردار باقری در هشتم تیرماه سال ۱۳۹۵ با حکم فرماندهی معظم کل قوا به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. با آغاز این مسئولیت، تمرکز بر انسجام اطلاعاتی، گسترش قدرت موشکی، توسعه جنگ سایبری، پیشبرد عملیات‌های فرامرزی و تقویت عمق استراتژیک دفاعی با سرعتی تازه و هدفمند پیگیری شد؛ مسیری که تاکنون نیز ادامه دارد.
شهادت
سحرگاهِ بیست‌وسوم خرداد ۱۴۰۴، آسمان ایران داغدار مردی شد که ستون صلابت نیروهای مسلح کشور بود؛ سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در حمله ناجوانمردانه رژیم صهیونیستی به خاک میهن به فیض عظیم شهادت نائل آمد.
ایشان که عمر پربار خود را در راه دفاع از استقلال، امنیت و عزت ملت ایران وقف کرده بود، در ۶۵ سالگی در حالی به دیدار معبود شتافت که ردای فرماندهی را همچون زرهی بر تن داشت و تا واپسین لحظه در سنگر دفاع از وطن ایستاده بود.
در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح درباره شهادت این سردار رشید آمده است:
«فقدان این یادگاران و جان برکفان هشت سال دفاع مقدس اگرچه سخت و جانکاه است اما همرزمان و همکاران آن‌ها پرچم عزت و افتخاری که این عزیزان برافراشته‌اند را هرگز بر زمین نخواهند گذاشت و راه نورانی آنان با قدرت و قاطعیت ادامه خواهد یافت».