به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، نگرانی از خروج نیروی انسانی، افزایش کنترل نشده صادرات خدمات فنی و مهندسی، انتقال نرم افزارهای موبایلی داخلی به خارج از کشور برای جلب سرمایه گذاری، نبود سیستم مناسب تشخیص و تعیین حدود مرز تولید و خدمات در بخش فناوری اطلاعات، بها ندادن به نیروی انسانی ماهر در این حوزه، لزوم پذیرش تاثیر هوش مصنوعی بر انجام امور و افزایش بهره وری، از جمله مواردی بود که در این نشست مطرح شد.
صادرات خدمات و محصولات دانش‌بنیان ایران به روایت مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس و بزرگان بخش خصوصی، با چالش‌هایی جدی از جمله قوانین خاک‌خورده، رفتار سلیقه‌ای مجریان و نبود استانداردهای بین‌المللی روبه‌روست. فعالان صنعت IT در نشستی بی‌پرده با تاکید بر لزوم اصلاح فوری ساختارها و اتصال به اقتصاد جهانی، هشدار دادند: ادامه وضع فعلی، مهاجرت نخبگان و توقف رشد صادرات را به دنبال خواهد داشت.
صادرات خدمات فنی و مهندسی نیازمند حمایت واقعی و اصلاح رویه‌هاست
قدیر قیافه، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران طی سخنانی در این نشست، صادرات خدمات فنی و مهندسی و محصولات دانش‌بنیان را امری «بسیار ویژه» دانست و گفت: صادرات این دسته از خدمات فقط با حضور جدی و حرفه‌ای ایران در بازارهای بین‌المللی و تدوین قوانین و پروتکل‌های مالی مشابه کشورهای موفق امکان‌پذیر است.
وی با اشاره به توانمندی ایران در حوزه نرم‌افزارهای بومی، اعلام کرد: ارزشمندترین دارایی ما سرمایه انسانی و متخصصان توانمند ایرانی است، اما در زمینه حمایت‌های قانونی، تسهیل صادرات و استانداردسازی هنوز ضعف‌های جدی وجود دارد.
قیافه با اشاره به آمار صادرات خدمات فنی و مهندسی، اظهار داشت: سال گذشته بیش از ۱۴.۵ میلیارد دلار صادرات خدمات فنی‌و مهندسی داشتیم، اما برای دستیابی به اهداف بالاتر و رفع مشکلات ارزی، تنها خواسته صادرکنندگان واقعی این است که ارز را با نرخ واقعی بازار مبادله کنند.
وی افزود: ارز ترجیحی و سیاست‌های چندنرخی نه تنها کمکی نمی‌کند، بلکه به فرار سرمایه منجر شده است. بسیاری از آمارهای سرمایه‌گذاری خارجی عملاً همان پول ایرانی است که پیشاپیش خارج شده است.
این فعال بخش خصوصی با تاکید بر لزوم حضور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سیاستگذاری صادراتی، گفت: در موضوع ارزش‌گذاری صادرات نرم‌افزار، اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد و باید این موضوع با کمک بخش‌های تخصصی به صورت شفاف و کارشناسی حل شود.
به گفته قیافه، مشکلاتی همچون تفاوت نگاه به سبد واردکننده و صادرکننده، نبود مشوق‌های واقعی و مشکلات انتقال ارز از جمله عوامل بازدارنده جدی است.
وی، راهکار را مذاکره و اجرای پروژه‌های مشترک با کشورهای دوست و همچنین آموزش مهارت‌های مذاکره، تولید محتوا و بهبود کیفیت اینترنت داخلی دانست.
استانداردهای داخلی عقب‌تر از تحولات جهانی است
علی حکیم‌جوادی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور (نصر)، بخش مهمی از مشکلات صادرات فناوری اطلاعات را فقدان انطباق با استانداردهای بین‌المللی و زیرساخت دانست و گفت: خود آموزش منابع انسانی حوزه سخت‌افزار از صنایع سنتی مثل پتروشیمی دشوارتر است. ما هنوز در تولید و زیرساخت مشکلات جدی داریم و بعضاً نمی‌دانیم کدام شرکت‌ها واقعاً صادرکننده‌اند و کدام فقط تولیدکننده! باید وضعیت دقیق‌تر بررسی و تحلیل شود.
وی، هدفگذاری یک میلیارد دلاری برای صادرات را غیرواقع‌بینانه دانست و تاکید کرد: مشکل اصلی نه عدد هدف، بلکه استانداردهای تولید و مدل‌های تجاری است که با شتاب تحولات جهان هماهنگ نیست. تا مدل‌های حقوقی و اجرایی ما تغییر نکند، جهشی رخ نمی‌دهد.
حکیم‌جوادی از برگزاری ۲ رویداد مهم توسط نصر خبر داد و افزود: ۲۶ خرداد با همکاری سازمان بلاک‌چین کنفرانسی بین‌المللی در تهران برگزار می‌شود و بلافاصله ۲۷ خرداد با همکاری وزارت امور خارجه و حضور ۱۰ شرکت خارجی، نشستی خواهیم داشت؛ امیدوارم این رویدادها زمینه توسعه صادرات و تعاملات منطقه‌ای شود.
فرهنگ‌سازی و اصلاح رفتار اجرایی، کلید جهش در صادرات نرم‌افزار
مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با تاکید بر نقش فرهنگ حاکم بر دستگاه‌ها در حل یا گسترش مشکلات گفت: مشکلات صادرات نرم‌افزار و خدمات دانش‌بنیان اغلب ناشی از سوءبرداشت مسئولان اجرایی از قوانین است نه خودِ قانون. به عنوان نمونه، قراردادهای نرم‌افزاری را مثل پیمان‌های عمرانی و ساختمانی رسیدگی می‌کنند که نتیجه‌اش فقط بروکراسی زائد و هدررفت استعدادهاست.
وی افزود: بارها به مجلس بازخورد دادم که راه‌حل خیلی از مشکلات حوزه دانش‌بنیان قانون جدید نیست، بلکه باید رفتار مجریان و بابت مسائل مالکیت فکری، گمرک، مالیات و بیمه، فرهنگ مناسب و رویکرد حل‌مساله حاکم شود.
طاهری با ذکر نمونه یک شرکت انیمیشن‌سازی در کرمان که ۹۰ درصد محصولاتش را صادر می‌کند، اظهار داشت: نه تنها جلوی خروج نیروها را می‌گیرد، بلکه اشتغال بالایی دارد و متوسط درآمد ماهانه نیروها ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان است. مجلس مصمم است با مشارکت وزارت اقتصاد و سایر دستگاه‌ها این دغدغه‌ها را به سرعت حل کند.
بدون تحول ذهنی و حکمرانی داده، صادرات نرم‌افزار شکست می‌خورد
سادینا آبائی، رئیس کمیسیون تخصصی ICT اتاق بازرگانی ایران، ریشه اغلب ناکامی‌های حوزه فناوری اطلاعات را در تحول نیافتن ذهنی و نگرش سنتی به اقتصاد دیجیتال دانست و تصریح‌کرد: تحول دیجیتال هنوز در ذهن مدیران کشورمان جا نیفتاده است. حتی وقتی هزینه‌های کلان می‌شود، تا نگرش بنیادی عوض نشود، پیشرفتی جدی رخ نخواهد داد.
وی، مدل فعلی صادرات نرم‌افزار را منسوخ توصیف و تاکید کرد: دنیای امروز بر مبنای اقتصاد پلتفرمی و تجارت داده می‌چرخد. ما هنوز دنبال مدل‌های سنتی صادرات انفرادی هستیم! تا حکمرانی داده و اتصال به اتحادیه‌ها و شبکه‌ها را جدی نگیریم، نمی‌توانیم وارد میدان شویم.
آبائی افزود: مساله مالکیت فکری و عدم پرداخت لایسنس، ما را از اقتصاد جهانی حذف کرده است. بخش خصوصی ایران فقط با حضور فعال و مشارکت در مجامع بین‌المللی می‌تواند موفق شود، نه تکیه بر بازار داخلی.
در این نشست همچنین از مجوز برگزاری پاویون جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه جیتکس دبی رونمایی شد.
در پایان این نشست، همه حاضران بر این موضوع تاکید کردند که عبور از وضع فعلی فقط با تصویب قوانین جدید یا صرف هزینه میسر نمی‌شود؛ تحول ذهنی مدیران، اصلاح رفتار مجریان قوانین، بهبود زیرساخت‌های ارتباطی، و تدوین سازوکارهای شفاف برای حمایت از سرمایه انسانی و بخش خصوصی الزامی است.
در این نشست، ناهماهنگی قوانین و رویه‌های اجرایی، عقب‌ماندگی زیرساخت‌ها و فاصله با استانداردهای جهانی، به‌عنوان مهم‌ترین موانع جهش صادرات فناوری مطرح شد.
حاضران بر تغییر نگرش مدیران، اصلاح نحوه حمایت از سرمایه انسانی، به‌روزرسانی قوانین و لزوم پیوستن فعالانه به اقتصاد داده و ساختارهای بین‌المللی تاکید کردند.
نتایج این نشست نشان می‌دهد بدون تحول بنیادی ذهنیت مدیران، رفع موانع ساختاری و تسهیل فضای کسب‌وکار برای بخش خصوصی، نمی‌توان به توسعه واقعی صادرات فناوری اطلاعات امیدوار بود. تنها راه عبور از بحران فعلی، پرداختن جدی به حکمرانی داده، حمایت شفاف از صادرکنندگان و حضور موثر در بازارها و اتحادیه‌های بین‌المللی است.