به گزارش ایرنا در شرایطی که برخی استان های همجوار کرمان، به دنبال پیش‌بینی‌ها و تصمیم‌گیری ها در همین ساختارهای اداری موجود، از یک شب قبل، عمدتا تصمیم‌گیری درباره تعطیلی یا تاخیر در شروع به کار ادارات و مدارس را انجام می دهند اما در کرمان اینطور نبوده و نیست.
صرفنظر از وضع موجود که در این گزارش به ابعادی از آن می پردازیم، وقتی این مشکل را تبارشناسی می کنیم برخی مدیرانی که سال های گذشته مسئولیت داشته اند نیز حرف های قابل تاملی دارند و می گویند قبلا اینطور نبود و راحت‌تر، تعطیلی ها در شرایط اضطرار در زمان مقتضی تصمیم گیری و اجرا می شد اما چندسالی است که بنا به برخی استنادها و ملاحظات یا تصمیم برخی مدیران تصمیم‌گیر در سطح استان، آنگونه عمل نمی شود؛ لذا نتیجه می‌شود وضع کنونی که به طور مثال در شرایط وقوع شاخص خطرناک هوا، کارمندان در ادارات و دانش آموزان در مدارس مشغول هستند یا مجبور به تعطیلی در نیمه روز می شوند.
البته این را بگذارید در کنار پیش‌بینی وضع هوا که سبب تشدید انتقادها نیز شده است، به طور مثال روز گذشته در شرایطی ادارات شهر کرمان به‌ناچار از ساعت ۹ صبح و در حالی که کارمندان در ادارات حضور داشتند تعطیل شد که روزهای قبل آن، هواشناسی هشدار «سطح زرد» داده بود و گویا براساس این سطح و رنگ هشدار، ضرورتی هم به تعطیلی احساس نخواهد شد.
همه این مسائل یک طرف، یک مشکل ساختاری کشوری نیز قبلا وجود داشته که البته دیگر استان ها را گویا متاثر نکرده اما در سال های اخیر، مدیران استان زیاد روی آن پافشاری می کنند و ایرنا نیز قبلا گزارشی تهیه کرده است؛ آن هم اینکه دستورالعمل کشوری مربوط به آلایندگی و اعلام تعطیلی براساس شرایط اضطرار که در پایتخت نگاشته شده، بیشتر بر پایه آلایندگی از نوع دود خودروها، صنایع یا دیگر آلایندگی های مشابه است و نه ریزگرد و توفان؛ اما برعکس، در استان های کویری، بروز توفان یعنی ریزگرد و آلایندگی؛ حال آنکه در پایتخت در زمانه اوج آلودگی ها به ویژه در زمستان، توفان یعنی برکت و رفع آلودگی؛ هرچند این مشکل چندان نمی تواند مستمسکی باشد اما طی سال های اخیر همواره به آن استناد می شده است که البته ضرورت دارد این مشکل ساختاری هم در سطح کلان حل شود.
به هر روی، آنچه مشخص است اینکه شب گذشته یک استان همجوار کرمان، دو ساعت تاخیر در بازگشایی ادارات را برای روز بعد، طی همان بازه زمانی شب، اعلام کرد، چندروز قبل هم همان استان از شب قبل، تعطیلی روز بعد را به علت هجوم ریزگرد اطلاع رسانی کرده بود حال آنکه در کرمان این اتفاقات که رخ نداد و بارها در شرایط آلایندگی، شاهد تعطیلی نبوده ایم؛ و روی دیگر سکه هم اتفاق افتاد، یعنی هوا چندان آلوده و نیازمند تعطیلی نبود، اما ادارات را با تاخیر بازگشایی کردند که برخی منتقدان مدعی بودند در نتیجه فشار افکارعمومی برای تعطیل نکردن های قبلی، این تصمیم گرفته شده یا هر علت دیگر داشته است.
سر ساعت ۵ صبح
فرآیندی که اینک در استان کرمان در این زمینه پیگیری می شود، این است که تصمیم گیری را برای تعطیلی یا تاخیر در بازگشایی ادارات به ساعت پنج صبح موکول می کنند؛ هرچند این وضعیت، بهتر از شرایط تجربه شده قبلی است، اما پرسش این است که اگر تجهیزات و ساختار موجود برای پیش بینی وجود دارد، چرا نباید از شب قبل تصمیم‌گیری کرد؛ اگر هم برخی مدعی هستند که کانون و شدت گردوغبار را به‌راحتی نمی‌توان به صورت نقطه ای دقیق پیش بینی کرد که ممکن هم هست در برخی مواقع درست بگویند، اما چطور دیگر استان ها در بیشتر مواقع، چنین عمل می کنند؛ شرایط و کارکرد آنها چگونه است؟.
به گزارش ایرنا، واقعیت موجود اینکه هوای شهر کرمان برای دومین بار طی ۲ هفته گذشته طی روز گذشته در وضعیت خطرناک قرار گرفت به طوری که خیزش گرد و غبار در مرکز استان از صبح امروز (یکشنبه) باعث کاهش کیفیت هوا و کاهش دید افقی شد.
اما زمانی که شهروندان به محل کار خود رفته بودند، مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان اعلام کرد: بنا به تصمیم کارگروه مدیریت شرایط اضطرار گرد و غبار استان کرمان و با توجه به تشدید ریزگردها، فعالیت تمامی ادارات و بانک‌ها در شهر کرمان حدود سه ساعت پس از شروع به کار ادارات، از ساعت ۹ امروز تعطیل شد.
خیزش گرد و غبار در هوای شهر کرمان و برخی دیگر مناطق استان پنجم خرداد ماه نیز به اوج خود در شاخص ۵۰۰ رسید که شرایط خطرناک را ایجاد کرد اما آن روز ادارات حتی مدارس تعطیل نشدند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان آن زمان تصریح کرد که طبق قانون بومی سازی شده، باید ۴۸ ساعت قبل از بروز شرایط اضطرار، سازمان هواشناسی شرایط جوی و وضعیت گرد و غبار و پایداری آن را به محیط زیست اعلام کند.
به گفته غلامرضا نژادخالقی، محیط زیست نیز باید طبق بررسی شاخص‌ها، گزارشی از وضعیت را به دانشگاه علوم پزشکی اعلام و این دانشگاه هم براساس وضعیت شاخص‌های کیفیت هوا، مراتب را برای تصمیم گیری درخصوص تعطیلی یا ادامه روند کار به کارگروه مربوطه اعلام کند و تقاضای تشکیل جلسه بدهد؛ هرچند بعد از این رخداد، هماهنگی ها در سطح استان دراین زمینه نیز بیشتر شد.
اوضاع تا ساعت ۷ صبح عادی بود
اما براساس داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور منتهی به ساعت ۸ دیروز - هجدهم خرداد - ایستگاه هوانیروز کرمان با شاخص ۵۰۰ به رنگ قهوه ای و در وضعیت خطرناک قرار گرفت در حالی که این سامانه کیفیت هوای مرکز استان را تا ساعت ۷ صبح قابل قبول نشان می‌داد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان نیز با اشاره به تعطیلی پنج شهرستان زرند، انار، راور، رفسنجان و بردسیر در صبح امروز به دلیل بالا بودن شاخص‌های آلایندگی هوا گفت: شاخص آلایندگی هوا در شهر کرمان تا ساعت ۷ صبح پایین بود اما بعد از این ساعت رو به فزونی رفت که در این زمان کارکنان دولت به محل کار خود رسیده بودند.
غلامرضا نژادخالقی اظهار داشت: با توجه به افزایش لحظه ای شاخص‌های آلایندگی در شهر کرمان ادارات مرکز استان از ساعت ۹ صبح امروز تعطیل می‌شوند.
این سخنان نیز در حالی است که منتقدان می گویند اگر بنا بر پیش بینی باشد، باید محدوده پیش بینی مدنظر باشد، به طور مثال مشخص شود که از ساعت هفت به بعد این میزان گردوغبار به فلان نقطه می رسد در غیر این صورت که کارکردلازم را نخواهد داشت؛ لذا اینکه بگوییم صبح تا قبل از ساعت هفت صبح هوا خوب بود پس تعطیل نکردیم، نمی تواند استدلال درستی باشد زیرا هر وضعیت جوی در هر زمانی شکل می گیرد و جز در برخی موارد استثنا، نافی پیش بینی های قبلی آن نباید باشد.
توضیح محیط زیست
خبرنگار ایرنا برای پیگیری این مساله به سراغ مسئولان مختلف استان رفت؛ سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان در این باره توضیح داد: سخنگوی مسائل بحران در استان اداره کل مدیریت بحران است و در بخش اعلام شاخص‌ها فرآیند مشخصی وجود دارد و از طریق ایستگاه‌های سنجش کیفی هوا که داریم، شاخص‌هایی است که به صورت لحظه ای کنترل می‌شوند.
محسن جعفری نژاد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ما این شاخص‌ها را کنترل می‌کنیم ولی چون باید میانگین بگیریم برای چند ساعت مشخص، شاخص مشخص را به استانداری و اداره کل مدیریت بحران استان اعلام می‌کنیم که براساس آن مطلع باشند ولی تحلیلی که آنها دارند مبتنی بر اطلاعاتی است که هواشناسی هم می‌دهد و مبتنی بر پایداری هواست که باید در گزارش هواشناسی به طور مشخص اشاره شود که آیا پایداری هوا وجود دارد یا نه.
وی گفت: یعنی مهمترین بحث در تصمیم‌گیری، پایداری هوا است یعنی درخصوص شرایط هوا، گردوغبار، وزش باد و دما باید پایداری مشخص باشد. هواشناسی این تحلیل‌ها را به اداره کل بحران استان اعلام می‌کند، ما هم براساس اطلاعاتی که از طریق ایستگاه‌هایمان داریم این اطلاعات را به ستاد بحران می‌دهیم تا مبنایی برای تصمیم‌گیری باشد.
پایداری یا ناپایداری در گزارش هواشناسی
سرپرست اداره حفاظت محیط زیست استان کرمان نیز همان مساله قبل را تکرار کرد و ادامه داد: با توجه به اینکه تا ساعت هفت صبح دیروز واقعا شاخص‌های ما هنوز به هشدار نرسیده بود، قابلیت تصمیم‌گیری به صورت دقیق را نداشت.
وی گفت: پایداری یا ناپایداری هوا در گزارش‌های هواشناسی باید به طور مشخص مورد اشاره قرار گیرد و اینها باعث می‌شود تصمیم‌گیری کارگروه اضطرار منتج به این شود که زمان بیشتری را برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر و بهتر بگذارند زیرا تصمیم‌گیری‌های مقطعی و مبتنی بر دیتاهای نادرست هم اشکال دارد.
جعفری نژاد افزود: همه مجموعه ستاد بحران استان و کارگروه اضطرار گرد و غبار تلاش دارند اطلاعات دقیق‌تری داشته باشند و براساس شرایطی که وجود دارد حتی گزارش دانشگاه علوم پزشکی، تصمیم‌گیری منطقی داشته باشد.
وی اظهار داشت: این فرآیند شاید برای دید عموم به این شکل نباشد ولی ما چون مبتنی بر سنجش‌گرها و اطلاعاتی هستیم که هواشناسی و دستگاه‌های ذیربط ارائه می‌دهند و این داده‌ها مقداری متغیر است در کنار هم تحلیل قضیه را پیچیده‌تر می‌کند ولی همکاران ما شبانه‌روز در چندین نوبت اطلاعات را سنجش و بررسی می‌کنند که بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان ممکن اطلاعات را به ستاد استان بدهیم و تصمیم‌گیری کنند.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان گفت: همه ارکان کارگروه مدیریت شرایط اضطرار گرد و غبار تلاش می‌کنند که بتوانند تصمیماتی را بگیرند که این تصمیمات هم در راستای سلامتی مردم باشد هم اینکه تعطیلی فعالیت‌هایی نباشد که امور روزمره و اقتصاد مردم دچار مشکل شود.
اطلاعات را هرچند ساعت یکبار به ستاد بحران می‌دهیم
وی افزود: گزارش‌های ما لحظه‌ای است اما اطلاعاتی که می‌دهیم هر ۲۴ ساعت یک بار است و در عین حال می‌تواند هشت ساعت یک بار براساس بعضی شاخص‌ها باشد ولی سعی می‌کنیم اطاعلات را براساس گزارش لحظه‌ای هر چند ساعت یکبار ارائه دهیم که مجموعه مدیریت بحران استان بتواند تحلیل و تصمیم گیری کند.
جعفری نژاد گفت: منشاء گرد و غبار اخیر در کرمان خارج از استان و بیشتر از سمت یزد بود.
وی اظهار داشت: کارگروه اضطرار به محض اینکه گزارش هواشناسی متبنی بر پایداری هوا و شرایط خاص خود، ارائه شود همچنین تحلیلی که ما از ۲۴ ساعت قبل داریم، شرایط هشدار دهنده را نشان دهد سریع اعلام می‌کنیم و اداره کل مدیریت بحران استان برای تصمیم‌گیری تشکیل جلسه می‌دهد.
نتایج جلسه دیروز کارگروه اضطرار
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست کرمان افزود: همین دیروز جلسه هم داشتیم البته گاهی جلسه به تصمیم تعطیلی منجر می‌شود و گاهی منتج به اینکه باید تحلیل‌های دقیق‌تر و بهتری داشته باشیم که در نهایت برای ادارات شهر کرمان تصمیم گرفته شد از ساعت ۹ صبح تعطیل شوند.
وی گفت: خیلی از این جلسات به خاطر حساسیت موضوع به صورت آنلاین و تلفنی برگزار می‌شود ولی هماهنگی به طور مستمر در شرایط اضطرار گرد و غبار وجود دارد.
به گزارش ایرنا اما پیش از ظهر یکشنبه و در شرایطی که هوای تقریبا نیمه شمالی استان کرمان در وضعیت خطرناک قرار داشت و شهر کرمان تعطیل شده بود، اداره کل هواشناسی کرمان رنگ هشدار خود را از زرد به نارنجی تغییر داد.
رنگ‌بندی هواشناسی براساس دستورالعمل
اما مدیرکل هواشناسی کرمان پیش از صدور این هشدار هواشناسی در مصاحبه با خبرنگار ایرنا گفت: رنگ بندی‌های ما دستورالعمل دارد و براساس استانداردهای بین المللی، این رنگ بندی‌ها و هشدارها صادر می‌شود.
محسن عراقی‌زاده افزود: ما یک ماتریس (فرمولی برای محاسبه) داریم که براساس این ماتریس بین المللی، هشدارهای خود را صادر می‌کنیم که به رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز است و بر اساس هماهنگی با سازمان مرکزی صادر می‌شود. گروهی وجود دارد که ساعت‌ها روی این شاخص‌ها بحث می‌کنند که کجا شدت گرد و غبار کم یا زیاد است و هر منطقه چه رنگی داشته باشد.
وی گفت: اینکه غلظت غبار کم و زیاد است، موضوع دیگری است که شاخص‌های آلودگی محسوب می‌شود و محیط زیست باید اعلام کند که آلایندگی به چه حدی رسیده و این هشدار که ما اعلام کردیم در حد زرد است.
مدیرکل هواشناسی کرمان در پاسخ به این پرسش که هشدار نارنجی در چه صورت صادر می‌شود؟ گفت: یک ماتریس دارد که بر اساس شدت و وسعت گرد و غبار صادر می‌شود و شرایط نوع رنگ بندی را تعیین می‌کند.
وی اضافه کرد: از هفته قبل اخطاریه دادیم البته این شرایط جوی فصلی است که با توجه به خشکسالی و خشک بودن زمین، روی می‌دهد اما به اندازه هشدار زرد هم باید آمادگی داشته باشیم و شرایط اجرایی خودمان را فراهم کنیم. فصل گرد و خاک و بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است که گرد و غبار پدیده ای اضافه بر خشکسالی شده است.
ابلاغیه جدید مدیریت بحران استان
همچنین اداره کل مدیریت بحران استان کرمان ظهر یکشنبه در ابلاغیه ای به ادارات کل محیط زیست، هواشناسی و دانشگاه‌های علوم پزشکی استان که پایگاه اطلاع رسانی اداره کل هواشناسی کرمان منتشر کرد، از این دستگاه‌ها خواسته است با توجه به استمرار شرایط ناپایدار جوی و افزایش غلظت ذرات معلق (Particulate Matter) به‌ویژه در بازه‌های زمانی اخیر، در راستای وظایف تخصصی آن دستگاه و به‌منظور تصمیم‌گیری به‌موقع در سطح استان، موارد زیر به‌صورت منظم و فوری اجرایی شود.
اعلام منظم و دقیق شاخص‌های کیفیت هوا (AQI) با تفکیک مقادیر ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM₂.₅) و کمتر از ۱۰ میکرون (PM₁₀) برای هر شهرستان، ارائه گزارش تحلیلی از شدت، جهت و سرعت باد (WS, WD)، میزان رطوبت نسبی (RH)، دید افقی (VIS) و سایر پارامترهای مؤثر در بروز یا تشدید پدیده گردوغبار، ارائه پیش‌آگاهی و تحلیل علمی تغییرات پیش‌بینی‌شده در وضعیت شاخص‌های آلودگی هوا و رفتار سامانه‌های جوی از سوی هواشناسی و مراکز پژوهشی مرتبط و تحلیل اثرات مواجهه با آلاینده‌ها بر گروه‌های حساس (High Risk Groups) شامل سالمندان، کودکان، بیماران تنفسی و قلبی، با استناد به پروتکل‌های بهداشت محیط از این موارد است.
همچنین اعلام شده که جلسات اضطراری مدیریت بحران استان کرمان به‌صورت برخط (آنلاین) ساعت ۲۲ و روز دوشنبه ساعت چهار بامداد با حضور برخط نماینده تام‌الاختیار هر دستگاه برگزار می‌شود و هدف از برگزاری این ۲ جلسه، تصمیم‌گیری سریع و دقیق درخصوص تعطیلی یا تاخیر فعالیت‌های اداری و آموزشی متاثر از شرایط بحرانی هواست.
به گزارش ایرنا، ریزگردهای کرمان از عصر دیروز فروکش کرد و هرچند صبح امروز نیز ادارات شهر کرمان با ۲ ساعت تاخیر شروع به کار کردند، اما غیر از رفسنجان که شرایط ناسالم داشت، بیشتر نقاط دیگر استان وضعیت عادی داشتند.
باتوجه به پیش بینی هواشناسی، انتقال ریزگرد به کرمان از سایر مناطق تا پایان هفته جاری محتمل است، لذا همانطور که بخشنامه اخیر مدیریت بحران استانداری صراحت دارد، ضروری است همه ظرفیت ها و حتی دریافت تجربه مشابه سایر مناطق به کار گرفته شود تا شاهد چنین وضعیتی نباشیم و با پیش بینی دقیق تر، در تصمیم گیری برای شرایط اضطرار هم بهتر و به‌هنگام‌تر تصمیم‌گیری شود.