مسأله هسته‌ای و حق مسلم ما در بهره‌مندی این دانش استراتژیک و سنگ‌اندازی نظام سلطه در مسیر استفاده صلح‌آمیز ما از این صنعت پرکاربرد سال‌هاست تیتر یک رسانه‌ها و موضوع نخست عرصه سیاست در هر دو ساحت داخلی و بین‌المللی بوده است. موضوعی که آنقدر پیرامون آن گفته شده که طیف غالب مردم اگر نه صاحب‌نظر، اشراف قابل توجهی نسبت به آن پیدا کرده‌اند و آنقدر در خواص و فواید سخن رفته است که به نوعی برای همه مردم به یک مسأله جدی تبدیل شده است.
این روزها با توجه به اخباری که از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا منتشر می‌شود، به‌ویژه ناظر به مطالبات زیاده‌خواهانه طرف آمریکایی در اصرار بر توقف غنی‌سازی که با واکنش رهبر انقلاب مواجه شد و آن را «غلط زیادی» عنوان کردند، این موضوع بیش از پیش در کانون توجهات قرار گرفته است. به این مناسبت و کمی متفاوت از رویه رسانه‌ای این روزها که معمولا با تمرکز بر مذاکرات به موضوع هسته‌ای پرداخته می‌شود، با لحاظ مباحث فنی گفت‌وگویی داشتیم با «فریدون عباسی» از دانشمندان و صاحب‌نظران هسته‌ای کشورمان؛ او که دانش‌آموخته دکترای فیزیک هسته‌ای است، سابقه ریاست بر سازمان انرژی اتمی در دولت دهم، ریاست کمیسیون انرژی مجلس و عضو شورای مرکزی انجمن هسته‌ای ایران را در کارنامه دارد، از جمله افرادی است که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم شده، و در سال ۱۳۸۹ همزمان با شهید مجید شهریاری مورد هدف ترور قرار گرفت.
آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گفت‌وگو است:
ایرنا: رهبر انقلاب در سخنرانی اخیر خود در مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره) صنعت هسته‌ای را یک «صنعت مادر» توصیف کردند، اگر ممکن است کمی در این مورد توضیح بفرمائید؟
عباسی: بخش کوچکی از دانش و فناوری هسته‌ای به موضوع رادیو اکتیویته ربط دارد، هر کشوری بخواهد وارد این فناوری شود باید در سایر رشته‌های فنی، مهندسی و علوم پایه پیشرفت کرده باشد. در کشور ما هم به خصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که دانشگاه‌ها گرایشی‌تر شدند و کار علمی را هم در حوزه آموزش و هم در حوزه پژوهش به نحو عمیق‌تری انجام دادند، زمینه لازم را فراهم کردند که از همه این رشته‌ها همزمان استفاده شود و صنعت هسته‌ای شکل بگیرد؛ یعنی در تمام حوزه‌های مکانیک، متالورژی، مهندسی شیمی، گرایش‌های مختلف برق، صنایع، مدیریت و همه این‌ها با هم رشد پیدا کردند و حاصل آن این شده که موضوع پرتوزایی به آنها اضافه شود و مهندسی هسته‌ای شکل بگیرد؛ مجموعه این‌ها یعنی ما در زمینه اندازه‌گیری تابش‌های هسته‌ای، انجام محاسبات هسته‌ای، محاسبات نوترونیک، طراحی رآکتورهای هسته‌ای، تولید سوخت و غنی‌سازی به روش سانتریفیوژ تبحر پیدا کنیم و کشوری باشیم که چرخه سوخت را به طور کامل در کشور اجرایی کنیم و رآکتور طراحی کنیم. البته ما هنوز به تولید رآکتور قدرت نرسیده‌ایم، ولی آن هم مراحل عادی خودش را طی می‌کند.
ایرنا: با توجه به اینکه ما در عملکرد هسته‌ای انحراف فنی نداشتیم و گزارش‌های متعدد آژانس پایبندی ما را به الزامات حقوقی تأیید کرده است و از طرفی خود آژانس و معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، حقوقی را برای کشورهای عضو به رسمیت شناخته که حتی غنی‌سازی ۶۰ درصد از جمله این حقوق مشروع است، چرا برخی کشورهای اروپایی در بهره‌مندی ما از دانش هسته‌ای سنگ‌اندازی می‌کنند؟
عباسی: شروع کار کشور ما در زمینه هسته‌ای به تصویب قانونی به نام «قانون سازمان انرژی اتمی» در مجلس قبل از انقلاب باز می‌گردد؛ افرادی که قبل از انقلاب این علم را به دست آورده و عرق ملی داشتند و می‌خواستند در زمینه تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای کار کنند اول این قانون را نوشتند، یعنی برای کارشان راهبرد داشتند. در آن زمان کشور پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را امضاء کرد و تعهد داد آن را رعایت کند.
بعد از پیروزی انقلاب علیرغم اینکه ما این معاهده را امضاء کرده و عضو آژانس بودیم، کشورهایی مثل آلمان و فرانسه که با ما قرارداد داشتند و بنا بوده برای ایران رآکتور قدرت بسازند و برق تولید کنند، به تعهداتشان عمل نکردند و کار را ادامه ندادند. گویی یک کشور با تغییر حکومت نیازش به انرژی هم تغییر می‌کند! این‌ها قبل از انقلاب تعهد داده بودند برای تولید ۱۰ هزار مگاوات برق در ایران سرمایه‌گذاری کنند، ایران بابت غنی‌سازی به فرانسه پول داده بود، در معادن آفریقا شریک شده بود و به صورت عادی قرارداد می‌بست و به تعهدات خودش هم عمل می‌کرد، ولی وقتی ایران در نتیجه انقلاب اسلامی از زیر یوغ استکبار بیرون آمد کشور را در تنگنا گذاشتند که ما در مشقت بیافتیم، نه پول ما را بازگرداندند، نه موادی را که داشتیم، بنابراین کشور تصمیم گرفت خودش کار کند.
مبنای ما مصوبه چند سال قبل مجلس شورای اسلامی است که بر اساس آن باید به سمت تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای حرکت کنیم؛ برای داشتن ۲۰ هزار مگاوات حتما باید مواد و سوخت را در داخل کشور تهیه کنیم. بر مبنای عملکردمان و اطلاعاتی که به آژانس داده بودیم هم تا آن مقطع درست عمل کردیم.
آژانس در برهه‌ای معتقد بوده که قبل از سال ۲۰۰۳ شک و تردیدی نسبت به فعالیت ما داشته است؛ این موارد را در سال ۲۰۱۱ یعنی حوالی سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ بیان کرده است، بر مبنای آن طی مذاکراتی که در سال ۱۳۹۲ در دولت وقت انجام گرفت و بعد در سال ۱۳۹۴ که منجر به برجام شد آن مسأله تمام شده بود و با ختم آن قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد صادر شد، ولی متأسفانه نه سه کشور اروپایی به تعهدات خودشان عمل کردند، و آمریکایی ها هم از برجام خارج شد.
حالا دوباره بعد از ۱۰ سال وقتی زمان برجام به انتها می‌رسد، از یکسری نارسایی‌ها در برجام استفاده می‌کنند و دوباره کشور را تهدید می‌کنند. حتی آمریکایی‌ها که از برجام خارج شده‌اند دائم می‌گویند «اگر ایران پای میز مذاکره حاضر نشود اتفاق بدی می‌افتد» برای آنها این «اتفاق بد» شاید معنای خاصی داشته باشد، ولی کشور ما تا کنون مشکلات زیادی را پشت سر گذاشته است و قطعا از این مقطع و مشکلاتی که برای ما ایجاد کرده‌اند نیز با وحدت ملی و درایت رهبری و همدلی بین قوای کشور عبور می کنیم و سربلند بیرون می‌آییم.
ایرنا: این روزها در پیشنهاداتی که در مذاکرات رد و بدل می‌شود بحث «کنسرسیوم هسته‌ای» مطرح است؛ برخی نیز مدعی‌اند این پیشنهاد قبلا هم داده شده است؛ شما این پیشنهاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا به نظر شما این طرح، شدنی است و فوایدی برای کشور دارد؟
عباسی: ما نیازیی به کنسرسیوم نداریم چون چرخه سوخت را از مرحله اکتشاف، استخراج، فرآوری، تبدیل کیک زرد، UF۶ و تبدیل به سوخت همه را در داخل کشور داریم. اگر کشورهایی که عضو آژانس هستند نیاز داشته باشند که جمهوری اسلامی با آنها همکاری کند و به آنها دانش انتقال دهد یا ما خدمات تخصصی به آنها صادر کنیم، ما حاضریم چه با کشورهای منطقه و چه با کشورهای دورتر در این زمینه همکاری کنیم و هیچ محدودیتی در این زمینه تحت چارچوب مقررات آژانس وجود ندارد و ما توانمندی لازم را داریم؛ ولی اینکه با کشورهای دیگر مشارکت کنیم و در جایی خارج از ایران غنی‌سازی انجام دهیم امر مطلوبی نیست و حاکمیت ما را به خطر می اندازد.
ایرنا: در گزارش اخیر آژانس با اعمال نفوذ سه کشور اروپایی ادعاهایی مطرح شده که برخی معتقدند می‌تواند زمینه‌ای برای عملیاتی شدن مکانیسم ماشه باشد، به نظر شما این احتمال چقدر واقعی است؟
عباسی: این احتمال بیشتر یک نوع جوسازی است؛ اسنپ‌بک در واقع در سال ۱۳۹۸ اجرایی شده است. با نامه‌ای که این سه کشور به سازمان ملل نوشتند اسنپ‌بک را شروع کردند ولی چون ارجاع پرونده به شورای امنیت برای آنها سودی نداشت، این موضوع را یک مقدار به تعویق انداختند؛ دلیل عقب انداختن آن هم این بود که چون ایران به تعهداتش عمل کرده بود، نمی‌شد چین و روسیه در شورای حکام به درخواست این سه کشور رأی منفی بدهند، بعد در شورای امنیت با آنها همراهی کنند. چون این دو کشور صاحب حق وتو هستند و مطمئنا به دلیل رایی که در شورای حکام به نفع ایران داده‌اند در شورای امنیت قطعنامه ضد ایرانی را وتو خواهند کرد و عملا اسنپ بک هیچ کاربردی نخواهد داشت؛ به این ترتیب از پیگیری آن در سال ۱۳۹۸ خودداری کردند. آن موضوع الان باز است و ما اصلا نباید نگران اسنپ‌بک باشیم.
ما باید انسجام داخلی داشته باشیم و مردم باید کمک کنند؛ اگر مردم به صحنه بیایند و خواست آنها با حاکمیت همراه باشد، دشمنان هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند. می‌بینیم که در شرایط فعلی دشمنان درجه یک کشور یعنی آمریکا و سه کشور اروپایی بیشتر روی افکار عمومی کار می‌کنند تا مشکلات معیشتی که ناشی از خباثت خودشان است را به توان هسته‌ای و موشکی و رفتار ما در منطقه ربط دهند، در صورتی که مردم آگاهند و می‌دانند ما با غرب مشکل ماهیتی داریم و چون آنها انقلاب اسلامی را نمی پذیرند بهانه‌جویی می‌کنند.
اگر ما از فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی و حتی از حمایت جبهه مقاومت دست برداریم، باز هم آنها بهانه دیگری برای دشمنی پیدا خواهند کرد؛ آنها تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران از آرمان‌های خود دست بر ندارد، دشمنی خود را رها نخواهند کرد. بنابراین ما باید روی حق هسته‌ای محکم بایستیم و اجازه دخالت به آنها ندهیم.