به گزارش ایرنا از مرکز اسناد انقلاب اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی در سخنانی به مناسبت فرا رسیدن ایام ارتحال امام خمینی، افزود: این ایام مصادف با ۱۴ خرداد و رحلت حضرت امام است. امام جدای از انقلاب اسلامی خود پدیده‌ای بزرگ و تاریخی است؛ شخصیت، نگاه، رویکرد و رفتار ایشان در ادوار مختلف زندگی‌شان فوق‌العاده الهام‌بخش است و جا دارد همچنان در ابعاد شخصیتی امام کار کنیم.
وی افزود: امام شخصیتی فوق‌العاده تحول‌خواه و تحول‌آفرین بود. یعنی یک امتیاز فوق‌العاده در شخصیت و رفتار امام این بود که می‌کوشید تحولی جدی در ابعاد معنوی، علمی و اجتماعی شخصیت خود داشته باشد. ایشان فراتر از محیط و اقتضائات محیطی فکر و برنامه‌ریزی می‌کرد و به دنبال تحقق برنامه‌هایش بود.
پورمحمدی ادامه داد: امام از نظر شخصیتی هم تحول‌خواه بود. اما مهم‌تر از تحول‌خواهی امام، تحول‌آفرینی‌اش بود؛ یعنی با برنامه‌ریزی، هماهنگی، فضاسازی، پیگیری، به دنبال تحقق دیدگاه‌های تحول‌آفرین خود بود. مقام معظم رهبری یکی از سخنرانی‌های خود را (در یکی از مراسم‌های ۱۴ خرداد) به ابعاد تحول‌آفرینی امام اختصاص، و بخش‌ها و مصادیق فراوانی را در این بعد شخصیتی ایشان ارائه دادند.
رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ادامه درباره اخلاص حضرت امام گفت: غیر از مراتب ایمانی و شخصیتی و عرفانی، حضرت امام یک مؤمن واقعی و مخلص بود. ایشان در حوزه مسائل اجتماعی و سیاسی ایمانی عمیق به هدف داشت. در اهداف خود تردید نداشت و هدف‌هایش را خوب می‌شناخت.
وی اعتماد به مردم را یکی دیگر از ویژگی های برجسته امام عنوان کرد و گفت: این اعتماد دوطرفه بود. به میزانی که به مردم اعتماد کرد پاسخش را هم گرفت، و این رفت و برگشت اعتماد مدام به هم‌افزایی می‌انجامید. یعنی در طول زندگی امام پیوسته این اتکا و اعتماد ایشان به مردم افزایش یافت و در طرف مقابل نیز بر توجه و اعتماد مردم افزوده شد و این نکته فوق‌العاده‌ای است.
دبیرکل جامعه روحانیت مبارز افزود: جایگاهی که امام راحل در ذهن خود برای مردم قائل بود، نشان می‌داد که او رمز رهبری و مدیریت اجتماعی را به‌خوبی دریافته است و روی این قواعد و قوانین به‌جد تمرکز و تاکید دارد. این دستاوردهای بزرگ ایشان و مدیریت فراز و فرودهای عجیب و عظیم انقلاب پیش و پس از پیروزی تا زمان رحلت ایشان، به واسطه همین ویژگی یعنی جلب همراهی مردم بود.
پورمحمدی در ادامه درباره صداقت امام و نقش این ویژگی ایشان در جلب توجه افکار عمومی گفت: حضرت امام (ره)، صادق بود. هیچ دوگانگی در فکر و عمل و احساسات و عواطف امام نمی‌دیدیم؛ یعنی مجسمه صداقت بود. خداند در قرآن بهترین بندگان، اولیا و انبیا را به صدق تعریف می‌کند. امام واقعا مجسمه صدق بود و انسان راستی را در وجود، کلام، نگاه و رفتار ایشان می‌دید. همین صداقت عمیق توجه افکار عمومی را به ایشان جلب می‌کرد.
وی درباره تعهد و وفای به عهد حضرت امام اظهار داشت: ایشان به آن‌چه می‌گفت متعهد بود و وفادار بود، امام اول انقلاب در صحبت‌هایش چند وعده داد، پس از مدتی که این وعده‌ها محقق نشد، عذرخواهی کرد و گفت من گفته بودم این کارها را می‌توانم بکنم، نتوانستم، عذر می‌خواهم. در حالی که بسیاری از این عدم تحقق‌ها نیز از جانب ایشان نبود و واقعیت‌هایی بود که بر جامعه دیکته شد ولی صادقانه گفت من گفته بودم این‌ها را انجام می‌دهم، نشد عذر می‌خواهم. این صداقت در اعتمادسازی، وفاداری و تعهد دوجانبه بسیار مؤثر بود.
دبیرکل جامعه روحانیت مبارز ادامه داد: امام انسانی آگاه و هوشمند بود و بسیاری از حوادث را مستقیما تجربه کرده بود، مثلا وقتی از جنگ جهانی اول و دوم سخن می‌گفت، تجربیات خودش در زندگی شخصی‌اش بود؛ یعنی این‌گونه نبود که در فضای شعاری و آرمانی صرف و به طور هیجانی رفتار کند. درست است که امام فوق‌العاده آرمان‌گرا بود ولی عمیقا به حوادث، تحولات اجتماعی و اتفاقاتی که در داخل و خارج می‌افتاد، آگاهی داشت. در کنار این‌ها، واقع‌بینی یکی از برجستگی‌های امام بود. هر وقت هرکسی چه عمومی چه خصوصی با ایشان گفت‌وگویی داشت، ایشان دقیقا به ملاحظات خارجی توجه می‌کرد.
وی گفت: از امام مشهور شده که «ما مأمور به وظیفه هستیم، مجبور و ملزم به نتیجه نیستیم، نتیجه هرچه می‌خواهد بشود.» نه این‌طور نیست! بله ایشان آن‌جایی که تشخیص می‌دهد پای وظیفه در میان است، مصمم است. اما تشخیص امام خیلی واقع‌بینانه بود، دقیقا به حوادث و اتفاقات پیرامونی توجه داشت؛ گزارش‌های بسیاری را به طور منظم می‌خواند، در جلسات گزارش شرکت می‌کرد و توضیح می‌خواست. این نکته قابل توجهی است.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی ادامه داد: مشهور است که امام یک رادیوی کوچک داشته، تمام اخبار را منظم گوش می‌کرده و حتی بعضی وقت‌ها متأثر می‌شده. مرحوم احمد آقا نقل می‌کردند: «بعضی مواقع می‌دیدم امام متأثر است، می‌پرسیدم اتفاقی افتاده؟ ایشان می‌گفت، رادیو را گوش کن چه می‌گوید.» مثلا یک خانواده شهیدی داشته چیزی می‌گفته و... امام از دو سه رادیوی خارجی اخبار را به طور منظم گوش می‌کرد، برای این‌که بفهمد در دنیا چه خبر است و نسبت به ایران و منطقه و... چه می‌گویند. یعنی ایشان هیچ وقت از اتفاقاتی که می‌افتاد غافل نبود. حتی مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی نقل می‌کند که «آن اوایل قبل از خرداد ۴۲ و... من روزنامه‌ها را می‌خواندم و حتی برخی از ما رادیو بی. بی. سی گوش می‌دادیم و مطالب را برای امام جدا می‌کردیم، به طور خلاصه می‌نوشتیم و به امام می‌دادیم.» یعنی این‌گونه نبود که با ناآگاهی از حوادث و مسائل تصمیمی بگیرد.
مشورت پذیری ویژگی بارز امام خمینی (ره)
پورمحمدی «مشورت‌پذیری» را به عنوان دیگر ویژگی بارز امام عنوان کرد و گفت: امام خیلی مشورت‌پذیر بود. برخی فکر می‌کنند که ایشان یک شخصیت قاطع بود که فقط از بالا دستور می‌داد. بله در مقام تصمیم بسیار قاطع بود، ولی وقتی که پیگیری می‌کنیم متوجه می‌شویم فوق‌العاده اهل مشورت، پرسش و رایزنی بوده و براساس همان مشورت‌ها تصمیم‌گیری می‌کرده است.
دبیرکل جامعه روحانیت مبارز افزود: ایشان خیلی از مسائل را به شوراها واگذار می‌کرد. بخصوص آن موقع کاهی تصمیمات جلسه سران، شورای انقلاب و... خلاف نظر امام بود، با این حال ایشان می‌پذیرفت. این ویژگی معمولا در زندگی امام برجسته نشده، ولی بسیاری از توفیقاتی که حضرت امام داشت ناشی از همین بود.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با بیان این که امام نماد تأمل، دقت و تعقل بود ادامه داد: همیشه با عمق به مسائل نگاه می‌کرد و فهم عمیقی از آن‌ها داشت. وقتی به موضوعی می‌اندیشید، توجه زیادی به همه ابعادش داشت. اما وقتی نوبت تصمیم‌گیری می‌رسید، بسیار قاطع، جدی و ـ از همه مهم‌تر ـ مسئولیت‌پذیر بود. امام همیشه پای تصمیمات خود قاطعانه می‌ایستاد و مسئولیت آن‌ها را به عهده می‌گرفت.
امام به جوانان بها می‌داد
وی درباره روحیه مربیگری امام و تلاش ایشان در تربیت و پرورش جوانان گفت: امام واقعا به نیروهای جوان بها می‌داد. ما داستان‌ها و نمونه‌های زیادی داریم که نشان می‌دهد امام تا چه اندازه به جوان‌ها شخصیت و ارزش می‌داد و همین باعث شد یک نسل فهیم، عاقل و برجسته تربیت شود و مسئولیت‌های جدی را بپذیرد. البته شرایط اوایل انقلاب واقعا طوری بود که تجربه‌ها محدود بود و لازم بود جوان‌ها خیلی سریع تربیت شوند و مسئولیت بپذیرند. اما این روحیه‌ای که امام در خود داشت و به جوانان منتقل می‌کرد، و توجه ویژه‌ای که به آن‌ها داشت، واقعا قابل توجه بود. این یکی از برجستگی‌های امام در مربیگری و تربیت افراد بود.
امام هیچ‌وقت به رفتار خشن متوسل نشد
پورمحمدی شناخت معادلات قدرت در عرصه‌های تعاملات اجتماعی و سیاسی در عرصه‌های بین‌المللی را یکی دیگر از ویژگی های امام عنوان کرد و گفت: امام فراتر از زمان خود به این موضوع پی برده بود و بسیاری از صاحب‌نظران به این نکته در شخصیت ایشان توجه کرده‌اند. امام زودتر از خیلی‌ها به قدرت نرم باور داشت، به آن ایمان آورده بود و توجه ویژه‌ای به آن می‌کرد؛ تمام دستاوردهایش را هم با قدرت نرم پیش برد.
دبیرکل جامعه روحانیت مبارز افزود: امام هیچ‌وقت به رفتار خشن متوسل نشد. حتی قبل از انقلاب، ایشان اجازه هیچ حرکت مسلحانه‌ای را نداد. هرگز دستور ترور هیچ‌کس را نداد، حتی سران رژیم، یا عوامل وابسته به دستگاه‌های خارجی و رژیم‌های استعماری. ایشان اصلا به این کار اعتقاد نداشت؛ به هیچ وجه! هرکسی که می‌خواست حرکت تندی انجام بدهد، می‌فرمود این کار اثری ندارد، تا یک حرکت مردمی و جنبش واقعی از بطن جامعه شکل نگیرد، هیچ دستاوردی به دست نخواهد آمد. امام واقعا به قدرت نرم باور داشت.
وی گفت: پیروزی امام با قدرت نرم به دست آمد و یارگیری‌های بین‌المللی‌اش نیز بر پایه همین قدرت نرم بود. او بسیاری از هوادارانش و ارتباطات جهانی‌اش را با اتکا به قدرت نرم رقم زد. البته بعد از انقلاب، حرف‌ها و حدیث‌هایی درباره مسائل مالی و این‌که پول‌ها کجا رفته یا حمایت‌های مختلف مطرح شده است، اما اکنون فرصت شرح همه این‌ها نیست. فکر می‌کنم لازم است بعدها درباره این مسائل صحبت و توضیح بیشتری داده شود. درواقع، کل قدرت گرفتن امام و یارگیری و جذب نیروهایش در عرصه جهانی، مبتنی بر همین قدرت نرم، بیان، پیام و احساساتی بود که منتقل می‌کرد؛ او با تأکید بر مسائل اساسی و جدی انسانی، اثری عمیق می‌گذاشت. همین ویژگی باعث شده همه از این بُعد امام و به تبع آن، انقلاب، نگران باشند.
پورمحمدی با اشاره به انتقاد برخی که می‌گویند که «اگر چنین بوده، چرا پس از انقلاب شاهد حرکت‌های تند بودیم؟» گفت: حرکت‌های رادیکال، تند و خشن بر انقلاب ما تحمیل شد. اصولا، خود امام، یارانش و سازمانی که امام طراحی کرده بود، در همه ابعاد بر حرکتی انسانی، گفت‌وگو، تعقل، تدبیر، مصلحت و مشورت استوار بود.
امام بر تدوین قانون اساسی پافشاری کرد
پورمحمدی با طرح این پرسش که «آیا ممکن است انقلابی با این عظمت، کمتر از دو ماه و نیم پس از پیروزی، اعلام کند انتخابات برگزار شود و مردم تعیین کنند که نوع نظام چیست؟ مردم خودشان مسیر و جنس نظام را مشخص کنند!؟» ادامه داد: هرچه گفتند «آقا، چقدر عجله دارید! هرچه شما بگویید مردم قبول دارند.» امام گفت نه، باید مردم خودشان بگویند. بعد هم بسیاری از بزرگان گفتند «آقا، شما رهبر دینی هستید، همه این مسائل در اسلام هست. مگر شما نگفتید دیانت ما عین سیاست ماست و سیاست ما عین دیانت ماست؟ قوانین ما در قرآن و کتب فقهی و دستورات دینی و اخلاقی آمده است؛ همین‌ها بشود قانون و دستورالعمل ما.» اما امام فرمود: نه، باید قانون، آن هم قانون اساسی مشخصا تدوین شود، بدون این نمی‌شود. گفتند نخبگان بنشینند و بنویسند. امام گفت: باشد، رای بدهید نخبگان بنویسند، اما بعد همان قانون را هم باید به رای بگذارید تا مردم دوباره رای بدهند.
وی افزود: عجیب است که امام در سال اول انقلاب پنج انتخابات برگزار کرد؛ پنج انتخابات بزرگ و سراسری! من خودم وزیر کشور بودم. بعد از بیست، بیست‌وپنج سال برای برگزاری یک انتخابات، از یک سال یا یک سال و نیم قبل باید تلاش می‌کردیم و با کلی مشکل تازه می‌توانستیم انتخابات برگزار کنیم. در کشوری که هیچ تجربه انتخاباتی نداشت و انتخاباتی مردمی نداشت، در سال اول انقلاب، آن‌هم در کشوری انقلابی، بحران‌زده و گرفتار انواع تب‌وتاب‌ها، پنج انتخابات برگزار شد! این‌ها واقعا مسائل عجیبی است که باید به آن‌ها توجه کنیم.
هنر امام باور به قدرت نرم بود
وی با بیان این‌که هنر امام این بود که به قدرت نرم باور داشت و طراح قدرت نرم بود، گفت: امام در این زمینه متفکر بود و از ظرفیت قدرت نرم برخوردار بود. بسیاری از دستاوردهای بزرگش را با همین قدرت کسب کرد: قدرت مردم، قدرت تفکر، قدرت پیام، قدرت روحیه و قدرت اراده. یک چشمه کوچک از این قدرت نرم را شما امروز در غزه می‌بینید. غزه نماد قدرت اراده است، قدرت نرم است. بله، همه ظواهر مادی اقتدار در آن‌جا از بین رفته: نه قوتی برای خوردن هست، نه مکانی برای استراحت، نه دارویی برای درمان، نه مجموعه‌ای برای کمک و امداد. همه عوامل مادی علیه این جمعیت محدود در این سرزمین محاصره‌شده به کار گرفته شده است. اما این، قدرت اراده است که اکنون موج جهانی علیه صهیونیست‌ها ایجاد کرده؛ چیزی که هیچ‌کس باورش را نمی‌کرد!
پذیرش قطعنامه
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در فراز دیگری از سخنان خود به تصمیم مهم امام در مورد قطعنامه ۵۹۸ اشاره کرد: امام در زندگی‌اش داستان و تصمیم‌های مهم زیادی داشت. یکی از مهم‌ترین آن‌ها تصمیمات مربوط به دوران جنگ و پذیرش قطعنامه بود. ایشان چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح، پس از مشورت‌های لازم، تصمیمات مهم را با قاطعیت می‌گرفت و کاملا مسئولیت آن‌ها را می‌پذیرفت. حالا برخی درباره پذیرش قطعنامه حرف‌هایی می‌زنند که واقعا تمایلی نداریم مدام آن‌ها را بازگو کنیم یا مرتب به برخی واقعیت‌ها تأکید و اشاره کنیم تا همه‌چیز به گردن این و آن بیفتد؛ بخصوص این‌که بسیاری از کسانی که اکنون انتقاد می‌کنند، خودشان از تهیه‌کنندگان یا دستوردهندگان همان گزارش‌ها بوده‌اند. حالا که در برابر برخی سؤالات، ابهام‌ها و انتقادها قرار می‌گیرند، جا خالی می‌دهند و تلاش می‌کنند مسئولیت را به گردن دیگران بیندازند.
پورمحمدی با بیان این‌که امام درباره موضوع قطعنامه، تمام گزارش‌ها، نظرها، آمارها و رویدادها را دقیقا بررسی کرد، اظهار داشت: ایشان همه نیازها را در نظر گرفت، گزارش‌ها را خواند، جلسات بحث و بررسی برگزار کرد و درنهایت گفت حالا دیگر غیر از این تصمیم، راه دیگری نیست. وقتی دیگران می‌گفتند ما حاضر به پذیرش مسئولیت هستیم، امام می‌گفت: من تا امروز پای جنگ ایستاده‌ام، اما اکنون ادامه جنگ با این شرایط به صلاح کشور و مردم نیست و باید به پایان برسد. تمام تبعاتش هم با من است؛ همه پیامدهایش را خودم می‌پذیرم. اگر متن پذیرش قطعنامه و توضیحات بعدی امام را بخوانید، می‌بینید که با چه دقت و تأملی و با چه جزئیاتی توضیح می‌دهد و مسئولیت تصمیم را برعهده می‌گیرد.