خسارت ۸۷ همتی با غفلت از نیروگاه‌های زباله سوز

گروه اقتصادی ایرنا - نیروگاه های زیست توده(زباله سوز) یکی از انواع انرژی های تجدیدپذیر و پاک به شمار می رود که در کشورهای پیشرفته به سرعت در حال رشد است تا سهم بیشتری در پاک سازی محیط زندگی برای ساکنان ایفا کنند.

بر اساس پیش بینی بانک جهانی میزان تولید پسماند در سال ۲۰۵۰ میلادی (۱۴۲۹ خورشیدی) نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی (۱۳۹۵ خورشیدی) با افزایشی ۶۸ درصدی همراه بوده و از ۲.۰۲ میلیارد تن به میزان ۳.۴ میلیارد تن در سال خواهد رسید که در همین بازه میزان پسماند در مناطق شهری دو برابر خواهد شد.

گرچه در گذشته متداول ترین روش دفع پسماندها دفن در زمین بوده است، اما با رشد فناوری های مربوط و ضرورت بازیابی انرژی بسیاری از کشورها به روش های نوین تر مدیریت پسماند روی آورده اند.

مقایسه نحوه مدیریت پسماند در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ با سال ۱۹۹۵ نشانگر یک چرخش سیاستی از دفن در زمین به سمت فرایندهای تبدیلی نظیر بازیافت مواد تولید کمپوست و تبدیل پسماند به انرژی است.

ژاپن، چین، فرانسه و آلمان بیشترین نیروگاه‌های زباله سوز جهان را دارند

بر اساس یک بررسی که مرکز پژوهش‌های مجلس انجام داده است، دفن زباله در زمین در اتحادیه اروپا طی بازه زمانی یاد شده از ۶۱ به ۲۳ درصد کاهش یافته در حالی که بازیافت مواد کمپوست و پسماند به انرژی به ترتیب از ۱۲ درصد، ۷ درصد و ۱۵ درصد به ۳۰ درصد، ۱۹ درصد و ۲۶ درصد افزایش پیدا کرده که سهم بازیافت مواد ۲.۵ برابر تولید کمپوست ۲.۷ برابر و تبدیل پسماند به انرژی ۱.۷ برابر شده است.

واضح است که مدیریت پسماند در اتحادیه اروپا، سیاست انحراف از دفن را در پیش گرفته و به ترتیب تولید کمپوست ارتقای بازیافت و در نهایت تبدیل پسماند به انرژی را در دستور کار خود قرار داده است.

زباله سوزها در جهان

مطالعات مختلف نشانگر آن است که در سطح جهان تا سال ۲۰۲۱ بیش از ۲۰۰۰ زباله سوز احداث شده است که به ترتیب کشورهای ژاپن، چین، فرانسه و آلمان با ۱۱۶۲، ۲۹۹، ۱۲۶ و ۱۲۱ نیروگاه زباله سوز در صدر قرار دارند

روند فزاینده تولید زباله در ایران و دفن تلمباری آن!

بررسی روند شهر نشینی بر مبنای سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵ - ۱۳۳۵ بیانگر رشد شتابان شهر نشینی در کشور است، به گونه ای که سهم جمعیت شهرنشین کشور در روندی مستمر از ۳۱.۴ درصد در سال ۱۳۳۵ به ۷۴ د رصدکل جمعیت کشور در سال ۱۳۹۵ رسیده است.

آمار ارائه شده از سوی مدیریت اجرایی پسماندهای عادی نشانگر آن است که با وجود اقدام های انجام شده در طی سال های اخیر روزانه حدود ۵۴ هزار تن پسماند عادی در کشور تولید می شود که شهرنشینان با سهمی نزدیک به ۸۳ درصد از پسماند تولیدی، تولید کننده اصلی پسماند عادی به شمار می روند.

روزانه حدود ۵۴ هزار تن پسماند عادی در کشور تولید می شود که ۸۳ درصد آن پسماند عادی است

از آنجا که سرنوشت ۷۵ درصد از پسماندهای عادی تولیدی در کشور دفن در زمین است با صرف نظر کردن از هزینه های درمان ناشی از بروز انواع بیماری ها سالانه بالغ بر ۴۴۸ هزار میلیارد ریال خسارت زیست محیطی به واسطه اشغال زمین برای دفن، آلودگی آب های زیرزمینی ناشی از نفوذ شیرابه، تولید گازهای گلخانه ای و عدم استفاده از منابع قابل بازیافت به اقتصاد کشور تحمیل می شود.

تولید روزانه ۵۸ هزار تن و سالانه ۲۰ میلیون تن پسماند شهری و روستایی معضلی است که دامن کشور را گرفته، همچنین سالانه ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن پسماند صنعتی ویژه تولید می شود که سوءمدیریت آنها باعث وارد شدن آسیب به منابع آب، خاک و هوا می‌شود.

آمارها نشان می دهد پسماند سالانه ۸۷ هزار میلیارد تومان به محیط زیست آسیب وارد می‌کند، چون روش‌هایی که ما استفاده می‌کنیم قدیمی است و ۸۰ درصد این پسماندها که می‌توان از آنها به روش های مختلف استفاده کرد به روش تلمباری دفن می‌شوند.

پیشرفت فیزیکی زباله سوزهای کشور

در حال حاضر دو مجتمع نیروگاهی زباله سوز در شهرهای تهران و نوشهر هر یک به ظرفیت ۲۰۰ تن در روز با فناوری کاملاً مشابه در حال کار است.

زباله سوز تهران در بهمن ماه سال ۱۳۹۳ افتتاح شد. اگر چه زباله سوز نوشهر در آذرماه سال ۱۳۹۹ افتتاح شد اما گزارش ها نشان می دهد تزریق برق تولیدی توسط این نیروگاه به شبکه برق کشور از ماه های انتهایی سال ۱۴۰۰ انجام گرفته است.

یک مجتمع نیروگاهی دیگر به ظرفیت ۴۵۰ تن در روز نیز در شهر ساری در مرحله نصب است و آخرین زباله سوز کشور با ظرفیت ۶۰۰ تن در روز در مرحله اتمام ابنیه در شهر رشت درحال ساخت است.

بر اساس داده های موجود در طی چند سال گذشته به واسطه تولید برق در دو نیروگاه زباله سوز تهران و نوشهر و تزریق آن به شبکه توزیع و انتقال در مجموع ۲۰.۵ میلیون کیلووات ساعت برق تولید شده و رقمی قریب به ۷۱۷ میلیارد ریال در طی سه سال برای خرید آن نیز پرداخت شده است.

ظرفیت اسمی هر دو نیروگاه فعال در کشور ۳ مگاوات است، اما با توجه به اینکه سوخت نیروگاه های زباله سوز به دلیل ترکیب ناهمگون دارای نوسان ارزش حرارتی است در حالت ایده آل می توان برای زباله سوزهای فعال در کشور ظرفیتی بین ۲.۴ تا۲.۶ مگاوات متصور بود.

اصفهان در صف تولید برق از زباله

به تازگی شهر اصفهان قرار است به نیروگاه زباله سوز مجهز شود؛ بر همین اساس معاون وزیر نیرو در آیین مبادله موافقنامه تبدیل پسماند شهری به انرژی الکتریکی میان ساتبا و شهرداری اصفهان ابراز امیدواری کرد، ساخت نخستین نیروگاه زباله سوز از محل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید کشور در حوزه زیست‌توده در اصفهان به الگویی برای سایر کلان‌شهرهای کشور تبدیل شود.

محسن طرزطلب معاون وزیر نیرو و مدیرعامل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری برق ایران (ساتبا) خاطرنشان‌کرد: برای ساخت این نیروگاه، که حدود ۶۰ درصد اعتبار به صورت ارزی تأمین می‌شود، به حدود چهار هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز است و این اعتبار می‌تواند از محل اعتبارات ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید و تسهیلات پرداختی صندوق توسعه ملی تامین شود.

وی با تاکید بر لزوم انتخاب سرمایه‌گذار توانمند برای این پروژه افزود: مهم است که سرمایه‌گذار برنده مناقصه، از اعتبارات بانکی مناسبی برخوردارشود تا بتواند فرآیند دریافت تسهیلات را پس از برنده شدن به سرعت طی کند و این موضوع برای جلوگیری از ایجاد وقفه در اجرای پروژه حیاتی است.

معاون وزیر نیرو ادامه‌ داد: هدف ساتبا این است که این پروژه تا پیش از پایان سال به نتیجه برسد و قرارداد آن منعقد شود؛ امیدواریم بتوانیم شاهد آغاز عملیات اجرایی این پروژه در اوایل سال آینده باشیم.

طرزطلب گفت: ساتبا هر کمکی که لازم باشد برای پیشبرد این پروژه انجام خواهد داد؛ امیدواریم این اقدام به همت مردم و مسئولان اصفهان با سرعت انجام شود و انتظار داریم این پروژه به الگویی موفق برای سایر کلان‌شهرهای کشور تبدیل شود.

برگزاری مناقصه و زباله‌هایی که سالی ۸۷ همت خسارت به کشور می زنند

هلیا سادات حسینی مدیر کل دفتر زیست‌توده ساتبا نیز نگاه ویژه‌ ساتبا و مدیریت ارشد آن در ساخت نیروگاه‌های زیست توده را توجه به سلامت شهروندان و حفاظت از محیط زیست و نه صرفا تولید انرژی دانست و خاطرنشان‌ کرد: هرچند احداث نیروگاه‌های زیست‌توده زمان‌بر است، اما این نگاه کلان سبب شده است حرکت ساتبا در این حوزه تسریع شود.

ظرفیت خطوط پردازش پسماند عادی تنها ۳۰ درصد از میزان تولید پسماند است

وی با اشاره به گزارش تکان دهنده شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در مجلس افزود: طبق این گزارش، ۷۵ درصد پسماند شهری کشور دفع می‌شود که از این میزان، فقط هفت درصد به‌صورت دفن بهداشتی و ۹۳ درصد باقی‌مانده به‌صورت غیربهداشتی دفع می‌شود.

حسینی خاطر نشان کرد: همچنین ظرفیت خطوط پردازش پسماند عادی تنها ۳۰ درصد از میزان تولید پسماند است، بنابراین این مدیریت نادرست پسماند سالانه حدود ۸۷ هزار میلیارد تومان خسارات زیست‌محیطی به کشور وارد می‌کند.

زباله پاشنه آشیل کشور می شود؟

مدیر کل دفتر زیست‌توده ساتبا معتقد است: آمار نشان می‌دهد معضل پسماند می‌تواند به‌عنوان پاشنه آشیل کشور عمل کند؛ ساتبا با رویکردی فراتر از تکالیف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه و قوانین بالادستی، تلاش کرده در این حوزه اقدامات عملی انجام دهد.

این مقام مسئول از جمله این اقدام ها را بروزرسانی قیمت‌های خرید تضمینی ماده ۶۱ اصلاح الگوی مصرف و تلاش برای برگزاری مناقصه ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید در حوزه زیست توده برشمرد.

وی با اشاره به همکاری این سازمان با شهرداری اصفهان افزود: برای فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای برگزاری مناقصه ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید، کارگروهی مشترک با حضور مدیران شهرداری اصفهان و مدیران ساتبا تشکیل و جلسات متعددی برای آن برگزار شده است؛ این کارگروه با آماده‌سازی اسناد موردنیاز، زیرساخت‌های لازم برای برگزاری مناقصه را فراهم کرده است.

حسینی، امضای این تفاهم‌نامه را گامی مهم در تکمیل چرخه حیات پسماند و مدیریت پسماند شهری در کشور عنوان و خاطرنشان کرد: برای نخستین بار در کشور، قرارداد ساخت این نوع نیروگاه از محل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید در حوزه زیست توده در شهر اصفهان اجرایی می‌شود؛ اصفهان که به‌عنوان بهترین شهر کشور در مدیریت اصولی پسماند شناخته شده است، توانسته چرخه حیات پسماند خود را با رویکردی دوستدار محیط زیست به سرانجام برساند.

وی افزود: این اقدام می‌تواند الگویی موفق برای سایر کلان‌شهرهای کشور باشد و گامی بزرگ در مسیر توسعه پایدار و حفظ محیط زیست به شمار رود.

برق تزریقی نیروگاههای زباله سوز به شبکه پایین تر از ظرفیت آنهاست

علاوه بر این فعالیت زباله سوزها در ۳۰۰ تا ۳۳۰ روز از سال به دلیل تعمیرات قطع برق خاموشی های خودخواسته و مصرف بخشی از برق تولیدی در داخل نیروگاه قریب به ۲۰ درصد سبب شده است تا برق تزریقی به شبکه در این نیروگاه ها به نسبت ظرفیت اسمی پایین تر شود.

استعلام انجام شده از سازمان انرژیهای تجدیدپذیر و بهره وری انرژی نشان می دهد که در سال ۱۴۰۳ ، ظرفیت برق تجدیدپذیر کشور ۱۵۲۰.۵۲ مگاوات بوده که از این میزان سهم زیست توده ۲۲.۱۳ مگاوات (۲ درصد) برآورد شده است.

نیروگاههای زباله سوز که در دسته برق تجدید پذیر زیست توده طبقه بندی می شوند با احتساب برق اسمی زباله سوزهای تهران و نوشهر برابر با قریب به ۲۷ از کل انرژی زیست توده و ۰.۴۶ درصد از کل انرژی تجدید پذیر کشور را به خود اختصاص داده است.

با توجه به ظرفیت کل برق تولیدی در کشور که برابر با ۹۳,۷۹۸ مگاوات است که این میزان در صورت دستیابی به کل ظرفیت اسمی در نظر گرفته شده برای نیروگاه های زباله سوز فعال در کشور برابر با ۰.۰۰۴۶ درصد از ظرفیت برق کشور را تشکیل می دهد.