نقش فیزیوتراپی در درمان سکته مغزی 

عبدالرحمن اهوازیان عضو هیات مدیره شاخه ورزشی انجمن فیزیوتراپی ایران عنوان کرد: هر ساله در ۲۹ اکتبر، روز جهانی سکته مغزی به موضوع حیاتی سکته مغزی پرداخته می‌شود و آگاهی‌ها را درباره شیوع، تأثیر و اقدامات ضروری برای پیشگیری و مدیریت مؤثر آن افزایش می‌دهد.

وی گفت: سکته‌های مغزی، که اغلب به عنوان رویدادهایی ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی تلقی می‌شوند، دومین علت مرگ و میر در جهان هستند و تأثیرات عمیق و ماندگاری بر افراد و همچنین خانواده‌ها دارند. آمار جهانی سکته مغزی بسیار غافلگیر کننده است،. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود ۱۵ میلیون نفر سالانه دچار سکته مغزی می‌شوند که نزدیک به ۵ میلیون نفر از آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند و ۵ میلیون نفر دیگر با ناتوانی طولانی مدت مواجه می‌شوند. این اعداد دلیل اهمیت روز جهانی سکته مغزی را در ترویج درک عمیق‌تر از سکته و پیامدهای گسترده آن نشان می‌دهد.

میزان بروز سکته مغزی در ایران حدود ۱۳۹ در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر است

عضو انجمن فیزیوتراپی ایران گفت : براساس آمارها، میزان بروز سکته مغزی در ایران حدود ۱۳۹ در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر است. سکته مغزی سومین علت مرگ و میر در ایران پس از بیماری‌های قلبی و سرطان می‌باشد، که اهمیت توجه به این بیماری و اقدامات پیشگیرانه را دوچندان می‌کند.سکته مغزی بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد و این خطر با افزایش سن بیشتر می‌شود. اگرچه مردان به طور کلی بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می‌شوند، اما این تفاوت با افزایش سن کاهش می‌یابد.

اهوازیان اظهارداشت: حدود ۳۰ درصد از بیماران سکته مغزی در ایران در ماه اول پس از رویداد جان خود را از دست می‌دهند. این آمار نگران‌کننده نشان می‌دهد که بسیاری از افراد به دلیل عدم دسترسی سریع به مراقبت‌های پزشکی مناسب یا آگاهی ناکافی از علائم هشداردهنده سکته، جان خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر، بسیاری از بازماندگان سکته مغزی با ناتوانی‌های طولانی مدت مواجه می‌شوند که نیازمند مراقبت‌های ویژه و توانبخشی مداوم است.

انواع سکته مغزی

عضو هیات مدیره شاخه ورزشی انجمن فیزیوتراپی ایران گفت : سکته مغزی، زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به قسمتی از مغز قطع شود یا کاهش یابد و باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در بافت مغزی شود، یک مسئله بهداشتی حیاتی است که نیاز به آگاهی گسترده دارد. دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد: سکته مغزی ایسکمیک که به دلیل انسداد یا تنگی عروق منتهی به مغز ایجاد می‌شود و سکته مغزی هموراژیک که ناشی از پارگی یک رگ خونی است. شناسایی علائم اولیه سکته مغزی و درک مکانیسم‌های آن برای پیشگیری از ناتوانی بلندمدت و کاهش نرخ مرگ و میر بسیار مهم است.

او افزود: سکته مغزی ایسکمیک که شایع‌ترین نوع آن است، حدود ۸۷٪ از تمامی موارد سکته مغزی را تشکیل می‌دهد. این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون، عروق منتهی به مغز را مسدود یا تنگ می‌کند. این لخته‌ها می‌توانند در عروق تأمین‌کننده خون به مغز شکل بگیرند یا از قسمت‌های دیگر بدن مانند قلب به مغز منتقل شوند. علل شایع شامل آترواسکلروز (تجمع رسوبات چربی در عروق)، فیبریلاسیون دهلیزی (ریتم نامنظم قلب) و سایر شرایط قلبی هستند. درمان فوری برای حل یا حذف لخته خون ضروری است تا جریان خون بازگردد و آسیب به مغز به حداقل برسد. 

این فیزیوتراپیست اظهارداشت :سکته مغزی هموراژیک، اگرچه کمتر شایع است، اما مرگبارتر بوده و ناشی از پارگی یک رگ خونی در مغز و ایجاد خونریزی است. این وضعیت می‌تواند به دلیل فشار خون بالا، آنوریسم‌ها، مالفورماسیون‌های شریانی-وریدی (گرفتگی غیرطبیعی عروق خونی) یا آسیب به سر رخ دهد. خونریزی باعث افزایش فشار بر بافت‌های مغزی شده و منجر به مرگ سلولی و آسیب شدید می‌شود. درمان این نوع سکته بر کنترل خونریزی، کاهش فشار بر مغز و رسیدگی به علت پارگی متمرکز است. اغلب، مداخلات جراحی برای ترمیم رگ‌های خونی و کاهش فشار لازم است.

وی افزود: پیشگیری از سکته مغزی شامل شناخت و مدیریت عوامل مختلفی است که به وقوع آن کمک می‌کنند. عوامل اصلی شامل فشار خون بالا، سیگار کشیدن، دیابت، کلسترول بالا، چاقی و سبک زندگی کم تحرک هستند. با پرداختن به این عوامل از طریق تغییرات در سبک زندگی و مداخلات پزشکی، افراد می‌توانند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سکته مغزی را کاهش دهند. تلاش‌های پیشگیرانه اهمیت زیادی دارند زیرا می‌توانند از عواقب شدید سکته، از جمله ناتوانی بلندمدت و مرگ، جلوگیری کنند. 

وی ادامه داد : فشار خون بالا اصلی‌ترین عامل وقوع سکته مغزی است که به عروق خونی آسیب می‌رساند و آنها را مستعد پارگی یا انسداد می‌کند. بررسی منظم و مدیریت فشار خون از طریق دارو، رژیم غذایی کم نمک و فعالیت بدنی منظم گام‌های اساسی در پیشگیری از سکته مغزی هستند.سیگار کشیدن نیز یکی دیگر از عوامل خطر مهم برای سکته مغزی است. این عادت بد به تسریع تجمع پلاک در عروق منجر شده و به آترواسکلروز و افزایش احتمال لخته‌های خونی می‌انجامد. ترک سیگار یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش خطر سکته مغزی است.دیابت که با سطوح بالای قند خون مشخص می‌شود، می‌تواند به عروق خونی آسیب برساند و خطر سکته مغزی را افزایش دهد. مدیریت مناسب دیابت از طریق دارو، رژیم غذایی و ورزش بسیار مهم است. 

فیزیوتراپی نقش حیاتی در بهبودی و توانبخشی بیماران سکته مغزی دارد

اهوازیان‌ درباره اهمیت فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی گفت: فیزیوتراپی نقش حیاتی در بهبودی و توانبخشی بیماران سکته مغزی دارد. سکته‌های مغزی اغلب منجر به ناتوانی‌های قابل توجهی می‌شوند، از جمله ضعف عضلانی، از دست دادن هماهنگی و کاهش تحرک. فیزیوتراپیست‌ها با بازماندگان سکته مغزی کار می‌کنند تا به آنها کمک کنند تا قدرت خود را بازیابند، تعادل خود را بهبود بخشند و توانایی‌های عملکردی کلی خود را افزایش دهند. از طریق تمرینات و تکنیک‌های درمانی تخصصی، فیزیوتراپی به بازگرداندن استقلال و بهبود کیفیت زندگی بیماران سکته مغزی می‌پردازد. 

وی ادامه داد : یکی از مزایای اصلی فیزیوتراپی برای بیماران سکته مغزی، بهبود عملکرد حرکتی است. پس از سکته مغزی، بسیاری از بیماران دچار همی‌پلژی یا همی‌پارزی می‌شوند که شرایطی هستند که با فلج یا ضعف در یک طرف بدن مشخص می‌شوند. فیزیوتراپیست‌ها از تمرینات متنوعی برای تقویت عضلات، بهبود هماهنگی و افزایش دامنه حرکتی استفاده می‌کنند. این تمرینات برای کمک به بیماران در یادگیری مجدد حرکات اساسی و انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، لباس پوشیدن و خوردن بسیار حیاتی هستند. 

این فیزیوتراپیست  گفت : فیزیوتراپی همچنین به مسئله اسپاستیسیته، که یک مشکل شایع پس از سکته مغزی است، می‌پردازد. اسپاستیسیته باعث انقباض غیر ارادی عضلات می‌شود که منجر به سفتی و درد می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها از تمرینات کششی، درمان دستی و سایر روش‌ها برای کاهش سفتی عضلات و بهبود انعطاف‌پذیری استفاده می‌کنند. با مدیریت اسپاستیسیته، فیزیوتراپی به جلوگیری از عوارض ثانویه مانند انقباضات و تغییر شکل مفاصل کمک می‌کند که می‌توانند تحرک و راحتی بیمار را بیشتر محدود کنند. 

او افزود: یکی دیگر از جنبه‌های مهم فیزیوتراپی، ترویج نوروپلاستیسیته یا توانایی مغز در سازماندهی مجدد از طریق ایجاد اتصالات عصبی جدید است. فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات تکراری و وظیفه‌محور به تشویق نوروپلاستیسیته می‌پردازد. فعالیت‌هایی که تقلید از وظایف روزمره دارند، به تحریک مغز و ترویج بازیابی عملکردهای از دست رفته کمک می‌کنند. این فرآیند برای بازیابی مهارت‌ها و بهبود نتایج عملکردی کلی بسیار حیاتی است. هر چه فیزیوتراپی زودتر پس از سکته مغزی آغاز شود، احتمال تغییرات مثبت نوروپلاستیک بیشتر خواهد بود. 

دبیر اسبق انجمن علمی فیزیوتراپی ایران گفت : علاوه بر بهبودی جسمی، فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود روانی بیماران سکته مغزی نیز ایفا می‌کند. مسیر بهبودی می‌تواند از لحاظ ذهنی چالش‌برانگیز باشد و اغلب منجر به احساسات ناامیدی، افسردگی و اضطراب می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها با ارائه حمایت عاطفی و انگیزه‌بخشی، به بیماران کمک می‌کنند تا اهداف واقع‌بینانه تعیین کنند و پیشرفت خود را جشن بگیرند. این رویکرد جامع نه تنها به توانبخشی جسمی کمک می‌کند، بلکه اعتماد به نفس بیمار و سلامت روانی او را نیز افزایش می‌دهد و به دید مثبت‌تری از مسیر بهبودی منجر می‌شود.